کوهستان

می جان یاری دگوده بو قبای گالشی / يار عزيز من قباي گالشي پوشيده بود

امره بجار بومه بو زحمت بکشی " / سر شاليزار ما اومده بود و زحمت كشيده بود

می چلچرانه / وقت خوشي من هست

امشو شیمی خونه ور شیرینی خورانه  / امشب بغل خونه شما شيريني خوران هست
دل گوته منم، شو خوته منم، آفتابه او سنگینه جور گیته منم / از دلم نميتونم بگم ،شب‌ها نميتونم بخوابم،آفتابه آب سنگينه نميتونم بلند كنم

چندی مه پوست وا بکنم می پرتقاله / چندتا پرتقال بايد پوست بكنم!

چندی نگاه وا بکنم بلندی بالا ره " / چقدر بايد قامت بلند تو رو نگاه كنم

بلندی بالای نگودبو می دیل کاره " / بلندي اين قد و قامت كار دلم رو ساخته بود 
امروز نشاس وا بکنبم فردا دوباره " / امروز باید شاليزارو نشا بكاريم فردا دوباره

می چینی کاسی ویه ویه / كاسي چيني من

قربان بشم لاکوی تی چرب راسی / قربون راه رفتنت برم

می چینی قوری " / قوري چيني من 
تازه یارم هگیتبو تی چشم کوری / یار جدید هم گرفته بود تا چشمات کور شه
دل گوته منم، شو خوته منم، آفتابه او سنگینه جور گیته منم / از دلم نميتونم بگم ،شب‌ها نميتونم بخوابم،آفتابه آب سنگينه نميتونم بلند كنم

 

ترانه: ژاکون و مری

---

 

پی نوشت: تقدیم به حسن جان احمد پور

کوراشیم یکی از ترانه های محلی و اصیل گیلان است که زنده یاد احمد عاشور پور و همچنین ناصر مسعودی این ترانه را خوانده اند . علاقه ی فراوانی به موسیقی محلی ایران زمین دارم خصوصا موسیقی گیلکی . این ترانه بسیار زیبا تقدیم به مخاطبان

تی دیلا به تاود به بشیم به خانه  / ایتا کاری نیبه تی مار بدانه 

اگر تی مار ترا بیدینه می امرا  / ترا بورونه کونه از خودشه خانه

آراشیم اوراشیم کوراشیم  / عزیز کراشیم کیجای کراشیم 

تی امرا بال به بال  /   دریا کنارا شیم 

کوجی کوری من تی نامای ندانم /  اگر تی ناما دانم ترا دوخانم

کوجی کری من تی نام ره بمیرم  / تی جا هرگز نتانم دس ویگیرم

***

کوجی کرجی ترای بادبان فوکوشم / کنار سفید رود سامان کونم شم 

کنار سفید رودای می توم بیجاره  / ایتا کرای اویا می دیل دوچاره

کوجی کری چره اندره ملوسی  / اگر صد سال بمانی می عروسی

کوجی کری من تی دور دن نتانم  / تی جا بختر ده من گیفن نتانم 

  

---

پی نوشت : 

گیلکی یکی از زبانهای ایرانی تبار است که ریشه های عمیقی در زبان باستان ایران زمین دارد . و این پیوند بر می گردد به زبان هایی نظیر پارسی و کردی و ... که مشترکا از ریشه زبان پهلوی بر آمده اند . اما تاثیر تهاجم عرب در این مرزبوم تا حدی زیادی واژه ها را تغییر داده است که در برخی موارد ساختار اصلی خود را از دست داده است . 

در این موسیقی واژه هایی هستند که همچنان رنگ بوی زبان پهلوی دارد و می توان اینگونه گفت پس از زبان کردی دست نخورده ترین زبان حال حاضر کشور که با ان تکلم می کنند همین زبان گلکی است . 

و متاسفانه بیشترین تاثیر ادبیات و زبان عرب بر روی زبان پارسی بوده است . اما بازهم این تاثیر را می توان در گیلکی نیز به وفور دید . 

واژه ی ( کیج یا کیجا ) در گیلکی به معنی دختر است که همین واژه اصالتش را همچنان در زبان کردی حفظ کرده است و  شیوه ی صحیح آن کیژ است . 

در زبان ایران باستان حروف ( ع ، ط ، ظ ، ض ، ص ، ذ ، ح  ، ث , ... ) وجود نداشت و تمام کلماتی که با این حروف نوشته شوند ایرانی نیستند .   به طور مثال نام کیومرث به این شیوه می بایست نوشته شود کیومرس ... 

کیج = کیژ ( دختر )

آفتاب سر کوه نور افشونه ، سماور جوشه

‎عحب صاحب جمال دلبر ما دختر قوچانی

 ‎مثال برگ گل بو میپاشه او دختر قوچانی

یه دونه انار ، دو دونه انار ، سیصد دونه مروارید

‎می شکنه گل ، آی می پاشه گل ، دختر قوچانی

‎که یارم طلا جون اومد و رفت ، چاره ندارم

‎چراغو پر کن از روغن گل ، چاره ندارم

‎که یارم چشم گریون اومد و رفت ، چاره ندارم

‎یه دونه انار ، دو دونه انار ، سیصد دونه مروارید

‎می شکنه گل ، آی می پاشه گل ، دختر قوچانی

‎می شکنه گل ، آی می پاشه گل ، دختر قوچانی

  

---

پی نوشت : 

بخش بزرگی از مردم قوچان کردهای کرمانج هستند که زمان شاه عباس یکم جهت مقابله با ازبک ها به این منطقه تبعید شدند . این کردها به زبان کرمانجی تکلم می کنند که زبان شمال کردستان ایران و عراق و کردستان ترکیه است . 

گاهی که با دوستانی از این خطه ی زیبا هم صحبت می شوم بسیاری از فرهنگ و آیین های باستانی را حفظ نموده اند اما جالب بود که اصالت در واژه های این مردم هنوز همانند سابق به چشم می خورد . متاسفانه موسیقی این منطقه تحت تاثیر موسیقی ترکمنستان و مناطق شرقی کشور قرار گرفته است و از ریشه ی موسیقی کرمانجی تا حدی فاصله گرفته است . این موسیقی بسیار زیبا تقدیم به مخاطبان

گيلان تره قوربان تره قوربان  /  قوربان تي دریا و تی كوه و تي گوماران 

تي ابداني باغ  توت كله و سبزه بيجاران   / روخان كنار و گورخانه و شرشر باران    

گيلان تره قوربان تره قوربان  /  قوربان تي دریا و تی كوه و تي گوماران 

چوم روشنا به از تي بهار و گول پامچال   / غومچه واكونه  اشتاوه تا نوروز و نوسال           

از لوشان ور فومن و لاهيجان و ماسال   /سر تا پا گولي گول نشا گفتن نشا گفتن    

گيلان تره قوربان تره قوربان  /  قوربان تي دریا و تی كوه و تي گوماران 

ياور دهيدي اشكل و ويجين و دوباره     / تا خوب فارسه پوشت ببه ان اونه كاره  

ا ياورانه همه دانه الله بداره بداره بداره   / پاكوبيدي اَ او كشيدي همه تا ياران   

گيلان تره قوربان تره قوربان  /  قوربان تي كوه و تي گوماران 

لوتكا مياني نصف شبان و كر مهتاب  / مرغابي شكار طشت زني انزلي  مرداب                      

ديل واهيله به تا بيدينه پر زنه آفتاب   /دونياي بشم گيلان مره تاسيان تاسيان      

گيلان تره قوربان تره قوربان  /  قوربان تي دریا و تی كوه و تي گوماران 

تي چاي و بج و ماهي و نوغان  بنازم    /تي عشق و تي پيوند به ايرانه بنازم             

تي حشمت و تي ميرزا كوچي خان بنازم  / تي جنگل خاموش و تي درياي خروشان

  

ترانه : ناصر مسعودی

عکس: تالش

آسِمون کاری ندار یارُم بیدارِه

ِما می رُم ماچی کُنُم آی گر خون بِبار ه

ای دایی دایی جونُم خُم گل به پات ریسونُم

را رفتَنِتُ واویلا قَر کِردَنِت واویلا

ناز کِردَنِت میون ِ دشت ، رقصیدَنِت واوای واوای سوزانده

را رفتَنِت ُ خندیدَنِت میون دشت ، رقصیدَنِت واوای واوای سوزانده

چه خوش ِ سایه ِ ی کمر صوت ِکبوتر

چه خوش ِ بازی کُنُم آی با زُلف ِ دلبر

ای دایی دایی جونُم خُم گل به پات ریسونُم

را رفتَنِتُ واویلا قَر کِردَنِت واویلا

ناز کِردَنِت میون ِ دشت ، رقصیدَنِت واوای واوای سوزانده

 ناز کِردَنِت خندیدَنِت میون دشت ، رقصیدَنِت واوای واوای سوزانده

این ترانه ی خراسانی تقدیم به مهدی  عزیز به امید موفقیت وی در قله ی کی تو

ساری گلین در ترکی آذربایجانی به معنی عروس زرد( عروس مو طلایی ) است و در افسانه ها به معنی خورشید ، آهنگ و موسیقی ساری گلین سالهای سال سینه به سینه به ما رسیده و ساری گلین از تصنیف های فولکلور آذربایجان محسوب میشود. رقص ساری گلین، رقص مبارزه برای رهایی خورشیدی است که اهریمن آن را به اسارت برده است. انسانی که برای رهایی آن آمده، چنان شیفته خورشید است که حاضر به فدای جان خویش در راه رهایی آن است . بنابراین این موسیقی را می توان هنری برای آزادی نامید . ساری گلین را شاید بتوان گفت فریادی برای رهایی بخشی است . این ترانه بسیار زیبا تقدیم به تمام مخاطبان

بو دره نین اوزونو،

چوبان قایتار قوزونو،
نة اوْلا بیر گون گؤرم
نازلی یاریمین اوزونو
نئیلیم آمان ، آمان
ساری گلین

*ای چوپان گوسفندها را در طول دره
باز گردان ای خورشید من
چه می شود روزی من صورت یارم را ببینم
چه کار کنم ساری گلین *

حسین علیزاده نوازنده مشهور تار در آخرین آلبوم خود به نام به تماشای آبهای سفید(با نام انگلیسی Endless Vision) این قطعه را همراه با جیوان گاسپاریان اجرا کرده که در آن ایلقار مرادوف همراه با افسانه سرایی شعر آن را میخوانند.  البته در ادامه قطعه جیوان گاسپاریان آن را به زبان ارمنی و سپس به زبان فارسی شعری با همین موسیقی خوانده میشود

 فریدین پور رضا خواننده و پژوهشگر موسیقی منطقه گیلان در سن 79 سالگی درگذشت.این هنرمند عرصه موسیقی که حدود یک سال با بیماری تنفسی و مشکل ریوی، دست و پنجه نرم می‌کرد، روز گذشته در منزل خود از دنیا رفت.از جمله معروفترین کارهای فریدون پوررضا می‌توان به آلبومی که او برای میرزا کوچک خان خواند و البته خوانندگی سریال معروف «پس از باران» اشاره کرد.ترانه های جاویدان فریدون پور رضا برایم تداعی کننده ی خاطرات قشنگی است .

هنوز با شنیدن این ترانه های زیبا به کوچه های خیس و سرسبز میرم و نم نم باران که به آهستگی می بارد ، استاد پور رضا اکنون باران می بارد و من مست این ترانه ی زیبایت هستم ...

روحت شاد و یادت گرامی 

هی گل هی گل خین به دلم کرد

هی گل هی گل جون به سرم کرد

بیا با یک بریم بیا با یک بریم به دشت گل سیل ....

بزنیم هی جار بزنیم هی جار کنیم و  هی گل ای گل کنیم یاد عاشقون

بدیم با یک دل  بخونیم آهنگ هی بلاله

مو بچینم گل سیت بشینیم  پا چشمه زلاله بنشینم بنیشینم

بیا تا جوونی ن...

بیا تا بهار خوشی  کنیم یاد اون روزا بکنیم

حالا مو مندمه تنها با خیال گل ریت

 جداییت خین به دلم کرد به خدای بالا سریت

هی گل جون به سرم کرد

هی گل خین به دلم کرد

ترانه : رنجبری

پی نوشت: تقدیم به مهشید عزیز و همچنین بختیاری های عزیز  

 

ترانه ای زیبا از استاد آواز گیلان استاد ناصر مسعودی که از ان به عنوان خواستگاری بهار یا نو بهاره نام برده می شود .

پی نوشت : این ترانه زیبا به بهانه ی نوروز تقدیم به دوستان گیلک عزیزم  خصوصا حسن جان احمدپور که دلمون براش یه ذره شده و امیدوارم تعطیلات خوبی توی تاجیکستان داشته باشه

بیا بیا دلبروک مو قربون تو شم، دنیا دو روزه
بیا مکن شو روز مو خورشید مو صبح نوروزه
دیدی چطو مانند او یک سال برفت، سال نو اومد؟
یکسال چنو تندِ برفت که پندری همی دیروزه
آی بیا که نوروزه دنیا دو روزه
تا عالمی ، جون دلم، چشمم خو ورسوزه
بینه که قد تو کمون و پشت مو قوزه
بیا بیا افتو فرو شد پشت کوه کم کمکک شو شد
بیا که باز سر زد ز کوه ماه همچنو یکهو مهتو شد
بر چه چنی بر چه چنو ایچنو مبو، دلبروک مو
ایجور که می بینی زمونه سال به سال کهنه و نو شد
آی بیا که نوروزه دنیا دو روزه
تا عالمی ، جون دلم، چشمم خو ورسوزه
بینه که قد تو کمون و پشت مو قوزه
بیا بیا با هم برم بند دره، یا چار بالا
مگو صبا دیره صبا ورخه بیا تا برم حالا
در آن دره دور از همه بی همهمه خرم و خندان
دور از شر و شور شره با شرشر او کنم لالا
آی بیا که نوروزه دنیا دو روزه
تا عالمی ، جون دلم، چشمم خو ورسوزه
بینه که قد تو کمون و پشت مو قوزه

ترانه: سیما بینا

عکس: عشایر کرد کرمانج شیروان خراسان

اولین بهار آمد درناها آمدند ، فقط تو نیامدی! چه زیبا موسیقی فرهنگ ها و قلب ها را به هم نزدیک میکند و از آن زیباتر زبان مشترک انسانهاست ! زبان عشق ...

آنجا که با اشتیاق در انتظار معشوق در میان ایل نشسته است و همچون درنا های رعنا چشم انتظار یار و دلدا اش است . اری عشق و شور و اشتیاق را چه زیبا رشید بهبدوف با بهار تلفیق نموده است . بهاری که نخستین بار است بدون یار و معشوق است ...

این ترانه آذربایجانی تقدیم به ملت آذربایجان 

سوسو گزدی بو ائل لری / با اشتیاق از میان ایل‌ها گذر کرده

تل تل دوزدوم من گول لری / گل‌ها را به زیبایی چیدم
باخا باخا یولا لارا / همین‌طور که به راه‌ها خیره شده‌ام
اختاریرام سنی من / به دنبال تو می‌گردم
شیرین سوزوم گلمدین / ای شیرین سخن نیامدی
ایکی گوزوم گلمدین / ای چشمان من نیامدی
کونول و ریپ سودیگیم یار / یار و دلداده عزیزم
هارا گالدین گلمدین / کجا ماندی که نیامدی
ایلک باهار گلدی دورنالار گلدی / اولین بهار آمد درناها آمدند
تکجه من گلیپ چیخمارین / فقط تو نیامدی
هارا گالمیسان / کجا مانده‌ای
سن سیز کونولوم اوی یاز اودلانا / بدون تو ای یار خانه دل در حال سوختن است

تزگل قلبیم دوزمیر یار هجرانا / بدون تو ای یار قلبم طاقت هجران ندارد

پی نوشت : این هفته با ترانه های مردمان ایران و هر روز با یک موسیقی محلی به استقبال بزرگترین جشن ایرانی ( نوروز ) خواهیم رفت . پیشا پیش نورزو بر همگان خوش 

شه فه ق هه وری سارد و تاریکی له سه ر روژ لادا به یه ک جاری

شفق ابر سرد و تیره را از سیمای آفتاب زدوده است

شه و ئارام ئارام خوی ئه سپیری به سوبحیکی پر له رووناکی

شب آرام آرام خود را به دست صبح روشن می سپارد

له نیو گولدانیک  بروانین له گول و شه ونم چه ن تماشایی

به تماشای  دلدادگی گل و شبنم می نشینیم

له نیو جامیکی پر ئه سرین دا دوو ماسی سور مه حوی دلداری

و به جامی پر از اشک شوق که دو ماهی قرمز محو عشق بازی اند

ئه والا که  په نجه ره ی عه شقت بده گوی با بوت بلی بوبول

باز کن پنجره ی عشقت را و گوش فراده به نوای بلبل

چ سروه ی خوشی له دلدایه به ده نگی گیان سوز و هاواری

چه نسیم روح بخشی در نوای جان سوزش است

ته ماشای نیلوفه ری پر گول چراخانی کردوه دیوار

نیلوفر پر گل را نظاره کن که تمام دیوار را چراغانی کرده است

له لایه ک سه وزو له لایه ک شین سراژیره سه ر له تا به خوار

از یک سو سبز و از سوی دیگر نیلوفری همه ی وجودش را فراگرفته است

ترانه: حسین شریفی

عکس: کردستان - دریاچه سام دی

‹‹ تا شدم حلقه بگوش در میخانه عشق

هردم از نو غمی آید به مبارکبادت ››

 رفتم تا شویم دست از رسوایی

نفرین بر مستی ، داد از شیدایی

رفتم که رها شوم از عشق تو و فتنه تو

داد از دل من که بود در دست غمت به گرو

از تو گذشتم وَِه که این عمر گران با غم گذرد

ای دل غافل شکوه مکن ، شکوه مکن این هم گذرد

زموج غم شویم دامان که بگذرم از این طوفان

حکایت سوز و سازم خدا کند یابد پایان

ترانه ای زیبا از استاد اواز گیلان ناصر مسعودی

ترانه ی یار جانی یا گل زردم یکی از زیباترین ترانه های خراسان جنوبی است که برای من علاوه بر زیبایی های خود موسیقی تداعی کننده سفر با دوستان مشهدی بود که یکی از خاطرات زیبا رو برایم ساخته است . این ترانه تقدیم به گروه ازادگان مشهد و دوست عزیزم خانم مهران خواجه زاده

بيا جانا که تا جانانه باشيم
يکی شمع و يکی پر پر، پروانه باشيم
يکی موسی شويم اندر مناجات
يکی جارو کش می می، ميخانه باشيم

گل زردم، همه دردم ز جفايت شكوه نكردم
تو بيا تا دور تو گردم، آه
ای يار جانی، يار جانی
دوباره برنمی ‌گردد ديگر جوانی

از اينجا تا به بيرجند سه گداره
گدار اولی جان جان، نقش و نگاره
گدار دومی مخمل بپوشم
گدار سومی دی‌ دی، ‌ديدار ياره

گل زردم، همه دردم ز جفايت شكوه نكردم
تو بيا تا دور تو گردم، آه
ای يار جانی، يار جانی
دوباره برنمی ‌گردد ديگر جوانی

دلم بی وصل تو شادی مبیناد
به غیر از محنت آزادی آزادی مبیناد
خراب آباد دل بی مقدم تو
الهی هرگز آبادی آبادی مبیناد

گل زردم، همه دردم ز جفايت شكوه نكردم
تو بيا تا دور تو گردم، آه
ای يار جانی، يار جانی
دوباره برنمی ‌گردد ديگر جوانی

با صدای : سیما بینا

کوچه لره سو سپ میشم/ کوچه را آب و جارو کرده ام
یار گلنده توز اولماسون / تا وقتی یارم می آید گرد و خاک نباشد
هله گلسین هله گتسین / طوری بیاید و برودآرالیخدا سوز اولماسون / که هیچ بگو مگو یی میان ما نباشد

ساما وارا اوت سالمیشام  / سماور را آتش کرده ام.ایستکنه قند سالمیشام / قند در استکان انداخته ام.یاریم گدیپ تک گالمیشام / یارم رفته و من تنها مانده امنه گوزل دیر یارین جانی / چه قدر خاطر یار زیبا است
نه شیرین دیر یارین جانی / چه قدر خاطر یار شیرین است.

پی نوشت: تقدیم به مخاطبان و اذربایجانی ها ! امیدوارم همین حس غریبی که من با شندیدنش دارم رو شما نیز تجربه کنید ... حسی زیبا و غیر قابل وصف !

این موسیقی آذربایجانی تقدیم به اذربایجان سرافراز

 

 با هنر نمایی علیخان صمدوف( Əlixan Səmədov) نوازنده بالابان

گل پامچال، گل پامچال ، بیرون بیا
فصل بهاره ، عزیز موقع کاره

شکوفاهان، غنچه وا کنید، غنچه وا کنید
بلبل سر داره ؛ بلبل سر داره
بیا دل بیقراره ، بیا فصل بهاره

گل پامچال، گل پامچال ، بیرون بیا
فصل بهاره ، عزیز موقع کاره

شکوفاهان، غنچه وا کنید، غنچه وا کنید
بلبل سر داره ؛ بلبل سر داره
بیا دل بیقراره ، بیا فصل بهاره

بیا بشیم کاول اوسانیم، دانه بشانیم
هر تومی جانه، عزیز موقع کاره؛ بیا فصل بهاره

مهتاب شبان، مهتاب شبان
آیم و آیم ، آیم و دیگ دی سر؛ عزیز می جان و دلبر

مهتاب شبان، مهتاب شبان
آیم و آیم ، آیم و دیگ دی سر؛ عزیز می جان و دلبر

ب بیا بشیم کاول اوسانیم، دانه بشانیم
هر تومی جانه، عزیز موقع کاره؛ بیا فصل بهاره

گل پامچال، گل پامچال ، بیرون بیا
فصل بهاره ، عزیز موقع کاره

شکوفاهان، غنچه وا کنید، غنچه وا کنید
بلبل سر داره ؛ بلبل سر داره
بیا دل بیقراره ، بیا فصل بهاره

بیا بشیم کاول اوسانیم، دانه بشانیم
هر تومی جانه، عزیز موقع کاره؛ بیا فصل بهاره

ترانه : ناصر مسعودی

عکس: منطقه ی مرگور  کردستان

باصدای استاد آواز گیلان ناصر مسعودی

عزب لاكوي تي مو هفت خالا مونه  / تي چشمان رنگه سبزه آسمونه
خوداندا تو با اين مهربوني/  چره ديل شنگ چاكودي اي لاكونه
شلمانا لاكوي جوانه لاكوي  / بيا ناز نوكون مي جانه لاكوي
رودخونه نوشو آو تيتي كونه / دس به آو نزن ماهي تا خونه
دمبكه نزن دومبكه صيدا نوكونه مره / مو گيل ريكام لاكونه نيگا نوكونه مره
د ِ بوشو ريكاي مو تي ور ننم / تو گيله مردي مو تا نخوانم
مي آم و مي اَ پا صيدا كونه /مي مار بدونه تر دعوا كونه
دمبوكه زنم دمبوكه صيدا نوكونه مره /مو گيل ريكام لاكومه نيگا نوكونه مره
د ِ وتو نوكون مو تره ميرم / هرچي تو بخواي تي واسي هينم
چارقده قشنگ گوشواره طلا  /هرچي تو بيگي هينم بو خدا
دمبوكه زنم دمبوكه صيدا نوكونه مره /مو گيل ريكام لاكومه نيگا نوكونه مره...

  

پی نوشت: کلا خیلی علاقه به موسیقی محلی دارم خصوصا موسیقی فلکلور کردی ، لری ، گیلکی ، آذری ...

این ترانه رو خیلی گوش میدم و صدای استاد عزیز ناصر مسعودی هم برام خیلی لذت بخشه ! جالب اینجاست خیلی از عبارات و اصطلاحات این ترانه در کردی هم وجود دارد و اون رو متوجه می شم .که صد البته به دلیل ریشه مشترک گیلگ ها و کردها ست . 

این ترانه تقدیم به دوست گیلک بسیار بسیار عزیزم حسن جان احمد پور !

 دایه دایه مشهور ترین ترانه لری است که در مقام « سه پا » خوانده و اجرا می گردد.

کلمه «دایه» در لری میان کوه و بالاگریوه (بخش وسیعی از میان کوه لرستان که شامل ایل های میر ، پاپی و دریکوند می باشند شامل طوایفی چون : بهاروند، کرد علی وند ، نجف وند ، کریف وند ، زینی وند، شلووند جودکی و ساکی اند) به معنی « مادر » می باشد و چون سر بیت و برگشت و ترجیع این ترانه حماسی با این نام است لذا در لرستان این مقام موسیقی نیز به نام « مقام حماسی دایه دایه » مشهور شده است .

در جنگ اول جهانی (سال های ۱۹۱۶ تا ۱۹۱۸ میلادی یا ۱۲۹۵ تا ۱۲۹۷ خورشیدی) که روسها بعنوان متحد انگلیس وارد ایران شده بودند ، در منطقه لرستان تا بروجرد و بخش هایی از غرب کشورمان پیش آمدند . گفته می شود روزی یکی از افسران روسی در بروجرد به یکی از زنان رهگذر که از کوچه ای گذر می کرده ، قصد بی حرمتی داشته است که اهالی لر شهر به دفاع از زن همشهری خود برخاسته و مانع از اجرای این عمل شنیع می شوند . پخش این خبر در لرستان در بین سران ایل ها و طوایف پیش کوه و پشت کوه سبب تحریک افکار عمومی الوار جهت هم پیمانی با یکدیگر با هدف بیرون راندن روسها از منطقه لرستان می شود و لرها موفق می شوند در نبرد و درگیری های مختلف قوای روسیه را تا قزوین مجبور به عقب نشینی نمایند. در درگیری مردم لرستان با روسها طوایفی از بیرانوند ، بالا گریوه و سگوند حضور فعال داشته اند .

در بخشی از ترانه دایه دایه ، آنجا که می گوید « نازی تو سی بکو جومه ورته » منظور از نازی خانم نازی بیرانوند مادر فاضل اسد خان از زنان متهور لرستان است که هر دو فرزندش از مردان شجاع منطقه بوده اند . برخی نیز منظور از نازی خانم را منتسب به دختر حاج عالی خان سگوند و همسر علی مردان فیلی می دانند و معتقدند ترجیع بند « دایه دایه وقت جنگه » از دهه ۴۰ به بعد به جای این بیت بکار رفته است که « علی مه خون علی مه خون ا خدا مردم دی زندون » و منظور از «مه خو» همان محمد خان فیلی فرزند علی مردان خان والی بوده که جهت جنگ و نبرد و آوردن غنایم به بدرآویی در خاک ایلام می رود و در آنجا اختلاف و درگیری با همراهانش که از بستگانش بودند منجر به قتل محمد خان فیلی فرزند علی مردان خان والی می گردد .

 

 

 

 ۲۷.۴

موسیقی محلی برای من جذابیت بسیاری داره و موسیقی لری هم از جایگاه خوبی از این لحاظ برخورداره . شاید سوز کمانچه و یا ریشه دار بودن و پیوند ش با فرهنگ یک ملت است که من را شیفته ی این موسیقی کرده است . در فرهنگ های مختلف مراسمهای جالب توجهی را میتوان دید که در سایر فرهنگ ها هم به شکل دیگری وجود دارد و از این طریق می توان با ریشه های فرهنگی ملتها آشنا شد ما به عنوان کوهنوردان همواره در سفر،  نیاز به شناخت از این فرهنگ ها داریم و باید خود را با این فرهنگ ها سازگار کنیم و آن را خوب بشناسیم . شاید بهترین راه برای این شناخت ، موسیقی ملت ها باشد . این ترانه لری یکی از همین ترانه هاست که برایم بسیار دلنشین و جذاب است . ما توی شهرمون یک همنوردی داریم لر هستن ( آغلام ) و گاهی شبها که توی کوهستان دور هم جمع میشیم با اصرار همیشه ازش می خوام این ترانه رو بخونه واقعا هم صدای دلنشینی داره  یادی هم از آغلام بکنیم که خیلی وقت هم هست که نتونستیم با هم بریم کوه . در قسمت زیر توضیح مختصری در مورد ریشه ی این موسیقی و دلایل سروده شدن شعرش را با هم می خوانیم ...

 طبق گفته بزرگان در زمان قدیم که خان و خان بازی بوده رسم بوده که اولین هدیه (ری گشون) را به عروسها بدهند

در یکی از همین عروسیها موقع دادن هدیه خان از عروس خوشش میاد و دستور میدهد عروس را بدزدند بعد از دزدیدن عروس داماد بیچاره تفنگ را برمیدارد و میرود که عروس را پس بگیرد و شروع میکند درد دل با تفنگش که این اثر همان در د دل آن جوان است که بعدها بصورت ترانه درآمد و با صدای دلنشین رضا سقایی به اجرا درآمد .

تفنگ حیفه که  آهو بکشی آهو قشنگه

تفنگ حیفه بکشی کوک کوهی رنگارنگه 

تفنگ  بزه  وه  او  دزد  فراری

تفنگ جا گله کت سینه پلنگه

تفنگ دردت وه جونم تفنگ بی تو نمونم

تفنگ تا تونه دارم غمی نارم یه برارم

تونی یارم رفیق روز روشه شو تارم

تفنگ بردنه یارم کس و کارم بکو حلالم

تفنگ دشمه میخنه سل بکو ده جو بیزارم

تفنگ دردت وه جونم تفنگ بی تو نمونم

تفنگ دشمه ده شو ده چیته جا برده قرارم

تفنگ بشی ده سینه دشمنم دزیه یارم

تفنگ ده وقت شو دشمنونم بین دچارم

تفنگ کاری بزه وِ او دشمنم بوسیه یارم 

تفنگ دردت وه جونم تفنگ بی تو نمونم